Czym właściwie jest biobankowanie?

Biobankowanie polega na gromadzeniu materiału biologicznego zarówno od osób zdrowych, jak i pacjentów cierpiących na określone schorzenia. Robi się to, po to, aby wspierać badania naukowe, mające na celu polepszenie diagnostyki i terapii wielu chorób. Istnieją czynniki ryzyka chorób, charakterystyczne dla danej populacji, zamieszkującej określony geograficznie region, które należy poznać po to, aby skuteczniej chronić pacjentów. Biobank stanowi swoisty rezerwuar próbek biologicznych. Jest pomostem między ośrodkiem prowadzącym diagnostykę i leczenie, a zespołami naukowymi pracującymi w celu skuteczniejszego wykrywania i leczenia wielu jednostek chorobowych.

- To placówka, gdzie zarówno pacjenci przebywający w szpitalach, cierpiący na konkretne jednostki chorobowe, jak i osoby zdrowe, które zamieszkują dany region, mogą oddać próbkę krwi do badań naukowych. Z tej próbki następnie izoluje się m.in. DNA, RNA, surowicę czy osocze. Wszystko po to, aby zgromadzić jak największą pulę materiału biologicznego. Posłuży on w przyszłości naukowcom do badań np. nad nowymi biomarkerami schorzeń rzadkich, bądź też chorób cywilizacyjnych. Im większa ilość zgromadzonego w biobanku materiału biologicznego, tym lepsza jakość prowadzonych badań naukowych – mówi dr Łukasz Kozera, pomysłodawca i kierownik wrocławskiego Biobanku.

Biobankowanie, jest również sposobem na to, aby pomóc naszym dzieciom i przyszłym pokoleniom. Tak jak oddając krew, czy szpik kostny możemy uratować komuś życie, tak tutaj oddając krew do badań naukowych wspieramy medycynę i naukę, a tym samym przyśpieszamy na przykład proces przygotowywania i produkowania nowych leków, szczepionek, etc.

Jakie nadzieje wiąże się z rozwojem biobanków?

Mają stanowić bazę materiału biologicznego dla przyszłych projektów naukowych. Są niezbędne dla rozwoju nauk medycznych. Rozpoczynając dany projekt badawczy, w którym za zadanie stawiamy sobie zbadanie wielotysięcznej populacji mieszkańców np. Dolnego Śląska, brakuje czasu na kolekcję próbek biologicznych. Z doświadczenia wiadomo, że kolekcja tak dużych populacji zajmuje kilka lat i jest dość kosztowna. W XXI wieku naukowcy mając pomysł na konkretny projekt badawczy, nie angażują cennego dla nich czasu na zebranie odpowiedniej kolekcji próbek od pacjentów, ale zwracają się bezpośrednio do biobanku, który im tych próbek użycza. W ten sposób mają materiał, na którym mogą prowadzić swoje badania.

Jakie problemy etyczno-prawne związane z biobankowaniem wymagają już w tej chwili uregulowania?

Na konferencji biobanków w Londynie w 2011 r. zapytano, czy biobankowanie jest etyczne. Jeden z kierowników biobanku zadał inne pytanie: czy etyczne byłoby nieprzechowywanie próbek w biobankach w momencie, kiedy mamy dostęp do pacjentów cierpiących na określone choroby, którzy wymagają lepszej diagnostyki i skuteczniejszej terapii? To właśnie dzięki obecności biobanków mamy szanse prowadzić projekty badawcze, które zrewolucjonizują w przyszłości metody opieki nad naszymi pacjentami. Kwestiami nadrzędnymi jest wprowadzenie zasad bezpieczeństwa korzystania z zasobów biobanku. Powołany w 2011 r. Ministerialny Zespół do Spraw Molekularnych Badań Genetycznych i Biobankowania pracuje nad ustawą regulującą funkcjonowanie biobanków na terenie Polski. Póki co nasz Biobank stosuje się do wytycznych eurpojeskiej organizacji OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) oraz regulacji ISBER (International Society for Biological and Enviromental Repositories).

Biobankowanie to również pewne zagrożenia. Jakie w tej chwili obawy społeczne wiążą się z biobankowaniem?

Największą obawą jest to, że dane pacjenta dotyczące np. ryzyka zachorowania na pewną chorobę mogą w jakiś sposób dostać się w niepowołane ręce. Dlatego też obowiązkiem Biobanku jest wprowadzenie najlepszych systemów informatycznych zapewniających właściwe przechowywanie, przetwarzanie danych osobowych i medycznych. Dodatkowo udział w tego rodzaju projektach powinien być anonimowy i bezpieczny.

- Każda osoba, która zdeponowała swój materiał biologiczny w biobanku powinna być spokojna o swoją anonimowość. Do danych pacjenta nie powinien mieć dostępu nikt poza wybranymi osobami z biobanku. Należy zachować maksymalną anonimowość, jeżeli chodzi o pacjentów, po to aby mogli czuć się w pełni bezpiecznie. Natomiast naukowcy chcąc skorzystać z zasobów powinni otrzymać próbkę materiału biologicznego opatrzoną jedynie kodem kreskowym lub kodem typu 2D – informuje dr Kozera.

Gdzie można szukać biobanków?

W Polsce, od wczoraj, są dziesiątki tego typu placówek (źródło: https://polskasiecbiobankow.pl/EN/home), m.in.. w Szczecinie, Gdańsku oraz Biobank Wrocławskiego Centrum Badań EIT+ we Wrocławiu. W Szczecinie i Gdańsku gromadzi się próbki pobrane przede wszystkim od chorych na nowotwory. Biobank, który został otwarty w dniu 18 października 2012 r. we Wrocławiu, chce zebrać pulę próbek biologicznych, która pomoże w badaniach schorzeń sercowo-naczyniowych i autoimmunologicznych, na przykład reumatoidalnego zapalania stawów. Tego typu choroby pojawiają się w Europie Wschodniej częściej niż na Zachodzie.

- Szukamy odpowiedzi na pytanie: czy są określone czynniki genetyczne lub środowiskowe, które warunkują zwiększoną zapadalność na takie choroby? Drugim zagadnieniem, jakim chcemy się zająć, są choroby autoimmunologiczne. Nazwa brzmi dość zagadkowo, ale są to właśnie takie choroby, jak toczeń, reumatoidalne i łuszczycowe zapalenie stawów, twardzina czy zespół Takayasu. To schorzenia stosunkowo mało poznane. Zebranie i przechowywanie materiału biologicznego posłuży naukowcom do przyszłych badań nad tego typu schorzeniami – mówi dr Łukasz Kozera z Wrocławia.

Biobanki to ogromna szansa dla przyszłych pokoleń oraz inwestycja w przyszłość – naszą i naszych dzieci. Pamiętajmy, że to nad czym pracują naukowcy dziś w laboratoriach badawczych, może znaleźć jutro zastosowanie w rutynowej opiece nad pacjentem.

Biobank Wrocławskiego Centrum Badań EIT+
Adres:
Wydział Farmacji AM we Wrocławiu
Zintegrowane Centrum Edukacji i Innowacji Wydziału Farmaceutycznego ul Borowska 211a (Budynek C, obok Akademickiego Szpitala Klinicznego)
Adres: ul. Borowska 211A, 53-110 Wrocław
Phone: +48 71 784 04 65, +48 71 784 04 66, +48 71 784 04 67
E-Mail: biobank@eitplus.pl